Nhớ gì ghi nấy
Về bài thơ: Đưa em lên cầu Long Biên
Bình minh lên trên cầu Long Biên.
Bình minh lên trên cầu Long Biên.
Năm 1955, tôi về Hà Nội học. Với phụ cấp it ỏi lúc đó, những học sinh sinh viên chỉ đủ tiền ăn bếp tập thể, ngủ nghỉ ký túc xá và còn rất ít để mua khăn mặt, xà phòng giặt ( loại cục 72% dầu). Xà phòng thơm được coi là thứ xa xỉ phẩm nên chẳng bao giờ chúng tôi mơ tưởng đến.Thuốc đánh răng và bàn chải, mấy thứ này khi nào hết mới mua. Để giải trí, chúng tôi chỉ đi xem xi-nê-ma ban ngày , vé đồng hạng 2 hào/vé. Có chủ nhật chúng tôi cuốc bộ từ rạp này đến rạp khác, mỗi rạp chiếu một bộ phim khác nhau. Cho nên được xem đủ 4 phim trong một ngày. Tối đến, đôi chân mỏi dừ. Thế mà có tối còn đi xem chiếu bóng ngoài trời của các bãi Lương Yên, Yên Phụ…Phim chiếu để nâng cao đời sống văn hóa cho dân vào ban đêm và không mất tiền mua vé. Các món kịch nói, chèo, cải lương, ca múa nhạc thì năm thì mười họa, dành dụm được món tiền kha khá lại rủ nhau canh-ty mua vé đi xem. Còn các môn nhạc giao hưởng, thính phòng, nhạc kịch thì không bao giờ dám mơ tưởng tới.Phần lớn được tổ chức biểu diễn tại Nhà hát lớn, rạp hát Hồng Hà, giá vé rất đắt.
Nhờ đi bộ mà chúng tôi thuộc từng con đường, góc phố của Hà Nội. Đặc biệt, chúng tôi thường đi lên cầu Long Biên, đi từ bên này sang bên kia rồi quay lại vừa đúng 3 cây số 6, mất gần tiếng đồng hồ, đếm được 19 nhịp, 20 trụ cầu cả thảy.Cầu được khởi công ngày 12-9-1898 và sau gần 36 tháng thì hoàn thành.. Kinh phí được huy động từ nguồn trái phiếu của chính phủ Pháp. Kết toán công trình là hơn 6 triệu 200 nghìn franc, so với dự trù ban đầu là 5.390.794 franc thì số tăng không đáng kể.
Đứng trên cầu tha hồ ngắm con sông Hồng Hà quanh năm đỏ ngầu phù sa. Những lúc chiều xuống thì nơi đây là địa điểm lý tưởng cho ai muốn ngắm nhìn và chụp ảnh hoàng hôn Hà Nội. Khi mới tiếp quản thủ đô, Hà Nội chỉ có một ngôi nhà 6 tầng. Đó là Nhà in IDEO, sau này là Nhà in Báo Nhân Dân ở phố Tràng Tiền. 20 năm xây dựng chủ nghĩa xã hội, Hà Nội xây thêm được một công trình cũng 6 tầng tại phố Nguyễn Du để làm trụ sở cho Bộ Công nghiệp Thực phẩm. Đi dạo chơi trên cầu tôi tỷ mỷ ghi lại những chữ đúc nổi vào các thanh sắt dầm cầu. “Daydé & Pillé-Paris” là nhà cung cấp thép cho công trình này. Lại có dòng chữ số : “1899-1902”, ghi lại thời điểm chính thức khởi công và hoàn thành cầu.
Người Hà Nội thời trước thường gọi tên cầu một cách dân dã là cầu Sông Cái hay còn gọi là cầu Bồ Đề và dân Hà thành cho đến khi ta vào tiếp quản thủ đô quen gọi tên cầu này là “Pont Doumer”. Pont tiếng Pháp là cầu. Và Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer là người đưa ra ý tưởng làm cây cầu này. Trong Hồi ký của mình Paul Doumer viết: “Có một sự khẩn thiết xuất hiện ngay trong đầu tôi là việc xây dựng một cây cầu bắc ngang qua sông Hồng trước mặt Hà Nội. Thành phố bị ngăn cách với các tỉnh phía tả ngạn bởi dòng sông rộng 1.700 mét bị tắc nghẽn bởi những bãi cát lúc lở, lúc bồi rất nhanh. Đối với người bản xứ, việc vượt sông rất khó khăn, tốn kém có khi nguy hiểm. Đường sắt Lạng Sơn phải dừng lại ở bờ tả ngạn, cách Hà Nội 3 km. Ý tưởng của tôi là xây dựng cho Bắc Kỳ một mạng đường sắt hội tụ ở Hà Nội, một đầu nối với biển, đầu kia với Trung Kỳ và chạy sang Trung Hoa. Không thể hình dung được là hai nửa của mạng đường lại bị ngăn cách bởi một con sông”…
Người Hà Nội thời trước thường gọi tên cầu một cách dân dã là cầu Sông Cái hay còn gọi là cầu Bồ Đề và dân Hà thành cho đến khi ta vào tiếp quản thủ đô quen gọi tên cầu này là “Pont Doumer”. Pont tiếng Pháp là cầu. Và Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer là người đưa ra ý tưởng làm cây cầu này. Trong Hồi ký của mình Paul Doumer viết: “Có một sự khẩn thiết xuất hiện ngay trong đầu tôi là việc xây dựng một cây cầu bắc ngang qua sông Hồng trước mặt Hà Nội. Thành phố bị ngăn cách với các tỉnh phía tả ngạn bởi dòng sông rộng 1.700 mét bị tắc nghẽn bởi những bãi cát lúc lở, lúc bồi rất nhanh. Đối với người bản xứ, việc vượt sông rất khó khăn, tốn kém có khi nguy hiểm. Đường sắt Lạng Sơn phải dừng lại ở bờ tả ngạn, cách Hà Nội 3 km. Ý tưởng của tôi là xây dựng cho Bắc Kỳ một mạng đường sắt hội tụ ở Hà Nội, một đầu nối với biển, đầu kia với Trung Kỳ và chạy sang Trung Hoa. Không thể hình dung được là hai nửa của mạng đường lại bị ngăn cách bởi một con sông”…
Theo thiển nghĩ của tôi, nên chăng ở hai đầu cầu Long Biên hiện nay gắn tấm biển ghi lại dấu tích của người đầu tiên có ý tưởng và sau đó đã bảo vệ thành công đề án xây dựng cầu Long Biên. Tấm biển đó chỉ ghi ngắn gọn : Tên người đề xuất, tên người làm dự án, tên công trình sư thiết kế ( tập đoàn Eiffel)), tên đơn vị thi công và ngày, tháng năm khởi công, ngày tháng năm hoàn thành.
***
Sau này, khi có người yêu, tôi thường cùng nàng đi dạo chơi trên cầu Long Biên.Vào những năm năm chín, sáu mươi, có những đêm chúng tôi lai nhau trên chiếc xe đạp để đi vòng quanh Hà Nội, bao giờ cũng từ điểm xuất phát đầu tiên là chân cầu Long Biên, lên Yên Phụ, Chèm Vẽ, vòng qua Diễn, xuống Tây Tựu, ra Văn Điển, về Giáp Bát rồi dọc theo Làng Tám về Mai Động leo lên đê Vĩnh Tuy, Lương Yên , dọc theo đường Trần Quang Khải, Trần Nhật Duật và điểm dừng đúng vào nơi xuất phát ban đầu : chân cầu Long Biên. Có một đêm Trung thu chúng tôi đi từ lúc trăng rằm mọc từ phía bên kia cầu, phía Gia Lâm và kết thúc hành trình dạo quanh Hà Nội thì trăng đã dần lặn ở phía Hồ Tây.
Trong những năm chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ, cầu Long Biên đã từng chứng kiến những đoàn tàu ngày đêm chở những người con thân yêu của hậu phuơng ra trận.
Cầu Long Biên bị bom Mỹ phá gãy
Cầu Long Biên bị bom Mỹ phá gãy
Trên nóc cầu Long Biên những khẩu pháo cao xạ 12ly7, 14ly5 vươn thẳng lên trời cao. Cao xạ 100ly đặt ở thôn Gia Thượng và những ụ pháo Bãi Giữa ngày đêm căng mắt, chờ đón lũ giặc trời. Những chàng trai, cô gái của thủ đô, đầu đội mũ sao vuông, tay lăm lăm khẩu súng trường sẵn sàng nhả đạn vào máy bay Mỹ. Đợt 1, từ năm 1965 đến năm 1968, Mỹ ném bom 10 lần làm hỏng 7 nhịp và 4 trụ lớn. Lần 2, năm 1972, chúng đánh phá cầu 4 lần, phá hỏng hơn 1.500 mét, cắt đứt 2 trụ lớn.
Cho đến hôm nay, tức là lúc tôi lại cùng người yêu năm xưa đi lên chiếc cầu đầy ắp kỷ niệm của những năm tuổi trẻ thì cầu Long Biên đã được hơn trăm tuổi, vắt sang hai thế kỷ và đọng lại trong tâm trí người Hà Nội bóng dáng con Rồng thời Lý. Hà Nội sắp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long- Đông Đô – Hà Nội.Tôi da diết nhớ tiếng búa gõ cạo rỉ ngày nào của những người thợ sơn cầu. Toán thợ này cứ thay phiên nhau gõ rỉ và sơn tất cả cây cầu. Đầu năm từ phía bên hữu ngạn và cuối năm lại quay lại điểm ban đầu. Và nhớ, chao ôi nhớ những ngày xưa thân ái khi lần đầu tôi về Hà Nội!
Xin tạm dừng bài viết kể về chuyện tôi đã làm bài thơ Đưa em lên cầu Long Biên, để một dịp khác, viết tiếp.
Dưới đây là bài thơ ấy :
Đưa em lên cầu Long Biên
Năm xưa
Anh cùng em
Đứng trên cầu Long Biên
Nhìn lên Bãi Giữa
Nương ngô mút mắt trời Chèm
Mạn Lương Yên, ca-nô, tàu thủy
Tấp nập vào ra chật bến Phà Đen
Con rồng thép uốn mình qua đôi bờ Hà Nội
Chở tuổi thanh xuân những cô gái, chàng trai
Đi vào cuộc trường chinh đánh Mỹ
Còn đây những nhịp cầu gãy
Chứng tích thương đau
Ta muốn nghe tiếng búa cạo rỉ
Của những người thợ sơn cầu
Như bản hòa tấu âm vang thế kỷ
Thao thiết chảy vào dòng sâu Nhĩ Hà
Chiều nay trời trở lạnh
Ta lại đưa em lên cầu Long Biên
Để nhớ về kỷ niệm
Nụ hôn đầu giữa trời đất mênh mang.
Đầu Ô Quan Chưởng, một chiều rét ngọt 3 -4 -2007
Xuân Bảo
Già mà vẫn khoái bưởi
Nâng hai quả một tay!
Mới hay anh Tú khỏe
Hỏi trên đời:mấy ai???