141C.BẮC HÀ KÝ SỰ (Phần 3)
Xuân Bảo
1.ĐƯỜNG VỀ ĐÔNG TRIẾU
UÔNG BÍ.
Sáng chủ nhật, 8 tháng
3 chúng tôi thuê xe du lịch 7 chỗ đi thăm Non thiêng Yên Tử.Chuyến đi này có
thêm Nguyễn Viết Thọ, người con thứ 6 của ông bà Tân Việt, em trai vợ tôi.Cậu
Thọ được ông bà cho theo nghiệp nhà.Học hết phổ thông Thọ được vào học trường
trung cấp ngành ăn uống của Sở Thương nghiệp Hà Nội, môn nấu nướng, tức là đầu
bếp.Tốt nghiệp, Thọ được bố trí làm đầu bếp ở khách sạn Phú Gia.Và chẳng bao
lâu Thọ trở thành đầu bếp giỏi, nhiều lần được cử đi nấu cho các hội nghị quan
trọng của Trung ương và được bầu chọn đi dự Đại hội Thi đua của thành phố Hà Nội.Để
tranh thủ thời gian, nhà tôi mua sẵn mấy gói xôi xéo đủ dùng điểm tâm cho tất cả
những người trên xe. Xe xuất phát từ đầu Ô Quan Chưởng, chạy dọc theo phố Trần
Nhật Duật.Đoạn lên cầu Chương Dương, đến đây tôi sực nhớ cái nhà tắm công cộng ở
phố Chợ Gạo, thời Pháp thuộc và cả sau giải phóng thủ đô 10-10-1954 vẫn còn hoạt
động.Mùa đông thì có thêm vòi nước nóng.Khách đến tắm rất đông nên phải xếp
hàng thứ tự, có khi chờ cả tiếng đồng hồ mới đến lượt. Giá vé người lớn là 1
hào, vé trẻ em 5 xu.Nay cái nhà tắm này được thay thế bằng một ngôi nhà to đẹp,
khang trang của một doanh nghiệp nào đó.
Xe qua giữa cầu, nhìn
những thanh cầu to lớn kiểu “nồi đồng cối đá”, tôi hỏi kỹ sư Phạm Toàn: “Cậu có
biết cái cầu này do nước nào viện trợ xây dựng không?” Toàn bảo không biết vì hồi
đó còn nhỏ tuổi quá.Tôi bèn giải thích: Vật liệu làm cầu này là những thứ “đầu thừa
đuôi thẹo” của cầu Thăng Long đấy.
Cầu Thăng Long được “anh
Hai” Trung Quốc thực hiện từ năm 1974 cho tới năm 1977 thì bỏ dở. “Anh Cả” Liên
Xô tiếp tục làm từ năm 1978.Ngày 9 tháng 5 năm 1985 thì khánh thành. Đây là chiếc
cầu có thời gian thi công lâu nhất: 11 năm. Cầu được thiết kế na ná như cầu Trường
Giang ở Trung Quốc.Vật liệu chủ yếu là thép và bê-tông. Cầu dài 3250 mét, 2 tầng,
25 nhịp cầu chính và 46 nhịp cầu dẫn, giàn thép.Tầng 1, ở giữa là đường xe lửa,
nối từ ga Văn Điển sang ga Bắc Hồng dài 11 km.Hai bên là hai làn đường cho các
loại xe thô sơ.Tầng 2 rộng 21 mét có 2 làn xe cho các loại xe ôtô, cơ giới và 2
làn cho khách bộ hành và khách tham quan.
Nguyễn Thúy Ngọc, con
gái tôi khen: “Trí nhớ của Bố tốt thật đấy”! Còn Toàn thì nóng lòng muốn biết
những thứ “đầu thừa đuôi thẹo” làm nên chiếc cầu chúng tôi đang đi. Tôi lại moi
cái mémoire của tôi ra.Thời gian này tôi là cộng tác viên chính của báo Giao
thông vận tải.Anh Ngô Đức Nguyên làm tổng biên tập và anh Bùi Hữu Tiếu – người
Huế, bạn tôi làm phó tổng biên tập, phụ trách phía nam.
Cái chuyện “đầu thừa
đuôi thẹo” là thế này: Anh Bùi Danh Lưu, tân thứ trưởng Bộ Giao thông –Vận tải
và các đồng chí lãnh đạo Bộ lúc bấy giờ đã cố thuyết phục Chính phủ làm thêm cầu,
bắc qua sông Hồng để giảm tải vì lúc này các loại phương tiện qua lại Hà Nội đã
lên cao.Anh Lưu đã đứng ra chỉ đạo trực tiếp công trình này. Để có đủ sắt thép,
anh cho thu gom thép của những cầu đường sắt do bom Mỹ phá hoại, chế sửa lại.Công
trình cầu Chương Dương là niềm tự hào chính đáng của những kiến trúc sư, kỹ sư
và công nhân Việt Nam tự thiết kế và thi công! Cầu được khởi công vào đúng ngày
kỷ niệm Giải phóng thủ đô ,10 tháng 10 năm 1983 và đưa vào sử dụng ngày 30
tháng 6 năm 1985, vượt trước kế hoạch đúng 1 năm. Tự hào biết mấy! Sau này, giáo
sư Bùi Danh Lưu thay anh Đào Đình Bình làm bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải.
Xe qua cầu rẽ phải,theo
đường đê Gia Lâm xưa, nay là con đường trải nhựa rộng thênh thang. Đến chân cầu
Vĩnh Tuy thì rẽ trái băng qua Quốc lộ 5 và nhằm hướng Bắc Ninh thẳng tiến.Xe
lên cầu Phù Đổng. Đây là chiếc cầu mới bắc qua sông Đuống, (sông Đuống tên
chính là sông Thiên Đức), cách cầu Đuống cũ chừng hơn cây số. Chẳng mấy chốc xe
chúng tôi qua thị xã Từ Sơn – nơi có làng Đình Bảng, quê hương phát tích của
vua Lý Thái Tổ, mở đầu Triều Lý .Còn đó khu Đền Đô thờ Lý Bát đế. Những tên
làng Đông Ngàn, Nội Duệ, Cầu Lim… một vùng dân ca quan họ nổi tiếng Kinh Bắc mà
những năm tuổi trẻ tôi có dịp về dự Hội Lim và hát đúm, hát đối với các liền
anh, liền chị trong những đêm trăng thanh gió mát.Xe qua thành phố Bắc Ninh, lượn
vòng xoay rẽ phải đi lên Quốc lộ 18.
Quốc lộ 18 này được người dân mệnh danh là“con
đường tai tiếng” từ cái đận PMU 18 ( PMU là từ viết tắt bắng tiếng Anh của
Project Management Unit,dịch ra tiếng Việt là Đơn vị quản lý dự án)làm đình làm
đám rút ruột công trình.
Nói “con đường tai tiếng”
bởi vì rằng những năm 2005, 2006, thập kỷ thứ nhất, thế kỷ 21, những quan tham
của PMU 18 như Nguyễn Việt Tiến, Bùi Tiến Dũng và em gái Bùi Thị Hạnh cùng một
lô một lốc dưới quyền đã tham ô công quỹ đến nổi phải vào nhà đá.Nguyễn Việt Tiến
sau này được trắng án. Chất lượng PMU 18
còn đó những hạng mục cọc tiêu làm bằng cốt tre và mặt đường giòn tan như cái
bánh xốp?và vân vân… Tổng giám đốc Bùi
Tiến Dũng (Dũng tổng) đã nướng hơn 1 triệu 800 nghìn đô-la Mỹ vào cá độ bóng đá!?
2.UÔNG BÍ-THÀNH PHỐ
MỚI.
Khoảng 9 giờ sáng thì
chúng tôi vào thành phố Uông Bí. Uông
Bí là thành phố mới được nâng lên thành đô thị loại 2 với
diện tích là 256 kilômet vuông, có số dân hơn 174 ngàn người, nằm
dưới chân dãy núi Yên
Tử và giáp sông Đá Bạc,
cách thủ đô Hà Nội 130 km,cách Hải Phòng gần
30 km, và cách thành phố Hạ Long 45 km.
Uông Bí có
3 con sông chính là sông Sinh,
sông Tiên Yên và sông Uông.Những sông này chạy theo hướng bắc nam.Các
điểm du lịch và văn hóa chính là Hang Son, Động Bảo Phúc, Núi Yên Tử, Khu di
tích Yên Tử, Hồ Yên Trung, Lựng Xanh, Chùa Ba Vàng...Thành
phố đã xây dựng nhà hát ở trung tâm.Uông Bí trở
thành thành phố du lịch trọng điểm của Quảng
Ninh.
Do thời gian có hạn nên chúng tôi chọn 2 nơi
để tham quan. Trước hết là chùa Ba Vàng.Tôi hỏi mọi người trên xe: Vì sao lại
gọi chùa có tên là Ba Vàng? Không ai trả lời được.Có một giả thuyết tưởng tượng
là ở triền núi này có người nhặt được một lúc ba khối vàng to, sau đó trở thành
đại gia giàu nhất Quảng Ninh?! Không chính xác.Chính xác là, theo thư tịch cổ thì
được giải thích như sau:
Chùa Ba Vàng có tên cổ là Bảo Quang Tự (nghĩa
là “ánh sáng quý”) được xây dựng vào năm Ất Dậu, (năm 1676). Chùa toạ lạc trên
lưng chừng núi Thành Đẳng, ở độ cao 340 mét so với mặt nước biển.Chùa nằm trên
một vị trí rất đẹp ở phía tây thành phố Uông Bí, phía trước là sông, phía sau
tựa lưng vào núi, hai bên là rừng thông xanh ngắt. Chùa Ba Vàng có mạch phong
thủy bắt nguồn từ chùa Đồng (Yên Tử) với địa hình hạ đoạn tạo thành thế thanh
long trùng điệp chầu về bên trái, bạch hổ hùng vĩ phục xuống bên phải.
Đêm
ở chùa Ba Vàng (Bảo Quang Tự)
Chùa Ba Vàng là sơn môn thuộc Trúc Lâm Yên Tử.
Ngôi chùa ngày nay được khang trang, có chính điện tráng lệ nguy nga như hiện
tại là đã trải qua 4 lần trùng tu, tôn tạo và gắn liền với nhiều câu chuyện kỳ
lạ, khá huyền bí mang cả yếu tố tâm linh. Cách nay chỉ khoảng hơn 20 năm, trải
qua thời gian và các cuộc chiến tranh tàn phá, chùa Bảo Quang chỉ còn là phế
tích với một số di vật cổ bằng đá còn sót lại như: một số bia đá, rùa đá, chân
cột và cây hương bằng đá trên có khắc 4 chữ “Thiên Bảo thạch trụ”.
Trước sự xuống cấp của ngôi cổ tự quý chính quyền và nhân dân địa phương đồng
lòng tìm cách trùng tu, tôn tạo để gìn giữ giá trị của ngôi chùa. Lần thứ tư trùng
tu, xây dựng di tích chùa Ba Vàng vào năm 2010 có quy mô, hiện đại, được chia
ra làm nhiều giai đoạn.Lần này,Quảng Ninh với thành ý muốn xây dựng nơi đây làm
trung tâm hoằng pháp của tỉnh; là nơi bảo tồn những giá trị văn hóa Phật giáo
nói chung và văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam nói riêng.Theo quy
hoạch, công trình chùa được xây dựng trên diện tích khoảng 22,00 hecta, trong
đó đất dành cho cây xanh cảnh quan chiếm hơn nửa.Tổng mức đầu tư của công trình
khoảng 280 tỷ đồng. Nguồn vốn này có được nhờ quá trình huy động, đóng góp công
đức của tăng ni, Phật tử, doanh nghiệp, các nhà hảo tâm khắp nơi.
Chùa mới có đặc trưng của các ngôi chùa Bắc
Bộ, gồm 3 gian bái đường, 1 gian hậu cung, gồm có các ban thờ Phật, thờ Mẫu và
Đức Ông. Toà “Đại hùng bảo điện” (chùa chính) có quy mô nhất với kiến trúc 2
tầng. Chùa Ba Vàng có nơi thờ Tam bảo và trống độc mộc được công nhận là lớn
nhất Việt Nam. Hệ thống tượng pháp trong chùa làm bằng gỗ có cũng có kích thước
lớn như tượng Tam thế, Quan âm, ông Thiện, ông Ác… đều cao từ trên 2m trở lên.Trong
đó, pho tượng A Di Đà là một trong những tượng Phật bằng gỗ vào loại lớn nhất
miền Bắc.
Kế tiếp chùa chính là các công trình như khu
giảng đạo, trai phòng, thư viện, lầu chuông… được thiết kế hài hoà, liên hoàn,
tạo thuận lợi cho các nhà sư hành đạo cũng như Phật tử đến chùa lễ Phật.Trước
cổng chùa có xây một ngôi chùa có tên là chùa Một cột. Đây là phiên bản giống
hệt chùa Diên Hựu ở Ba Đình Hà Nội.
Trong chùa còn có một giếng cổ nước không bao
giờ cạn. Tương truyền, ai mà uống được nước lấy từ giếng sẽ khỏe mạnh và khỏi
bách bệnh. Bởi vậy, nhiều Phật tử, du khách thập phương tới đây đều muốn được
uống nước lấy từ giếng lên.
Du khách, Phật tử dù chỉ một lần chiêm bái
chùa Ba Vàng sẽ được đắm chìm trong khung cảnh nên thơ, trữ tình mà vẫn cảm
nhận được không khí linh thiêng của chốn đạo thiền nhà Phật. Đây không chỉ là
nơi để tu tập cho những người đến để học Phật, hiểu Phật và tu Phật, chùa Ba
Vàng còn hội đủ các yếu tố của một điểm du lịch sinh thái, văn hoá -lịch sử và
là điểm đến của tăng ni, Phật tử, khách thập phương trong và ngoài nước.
***
Cả buổi sáng trời nắng nhẹ.Từ trên cao có thể nhìn
suốt ra biển.Biển Hạ Long đẹp lắm. Cả nhà ghé vào dùng bữa trưa ở một quán ăn.
Chẳng hiểu vì lý do gì mà nơi đây, hầu hết những tên quán đều dùng biển hiệu là
Phở Nam Định? Trong đầu tôi lại hiển hiện cái sự phát tích của nhà Trần.
3.ĐÔNG TRIỀU-TRIỀU ĐÌNH PHÍA ĐÔNG.
Ở Đông Triều, Quảng Ninh hiện có quần thể khu
di tích nhà Trẩn thuộc địa bàn các xã An Sinh,Bình Khê,Thủy An và Tràng An.An
Sinh vốn là quê gốc của nhà Trần trước khi dời đến Thái Bình và Nam Định.Ở đây
có 14 cụm di tích là đền An Sinh, đền Thái, lăng Tư Phúc, Ngải Sơn Lăng, Thái
Lăng, Mục Lăng, Phụ Sơn Lăng, Nguyên Lăng, Đồng Hỷ Lăng,chùa Ngọc Thanh, chùa
Ngọa Vân, chùa Tuyết, chùa Quỳnh Lâm, chùa Hồ Thiên.
Bộ máy nhà nước Đại Việt lúc bấy giờ đặt ở 3
nơi: Thăng Long là kinh đô chính.Kinh đô chính trị thứ 2 đặt tại Phủ Thiên
Trường là nơi Thái Thượng hoàng giám sát vua và cùng điều hành đất nước.Thứ 3
là Đông Triều, nơi hiện nay có khu lăng mộ các vua nhà Trần, Trung tâm văn hóa
tiêu biểu của nước Đại Việt thời bấy giờ.
Đông Triều có hệ thống di tích chùa tháp, đền
đài, lăng mộ dày đặc, góp phần phát triển Tông phái Trúc Lâm.Phái Trúc Lâm đã
hình thành tuyến Phật giáo chủ đạo từ Thăng Long tới Yên Tử mà chùa Quỳnh Lâm
là cơ sở chính.Cũng chính nơi này – nơi được coi là Triều đình phía đông của
nhà Trần – khi vua Trần Nhân Tông nhường ngôi cho con Trần Anh Tông để xuất gia
tu hành.Yên Tử trở thành trung tâm Phật giáo đặc trưng của nước Đại Việt.Dòng
Thiền Trúc Lâm Yên Tử với vị Tổ thứ nhất là Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông
(1258-1308) , Trong 19 năm tu hành nơi đây đã soạn ra bộ sách Thạch Thất Mỵ Ngữ và cho xây dựng 800
ngôi chùa, am, tháp lớn nhỏ trên toàn quốc với hàng nghìn pho tượng có giá
trị.Sau khi Ngài viên tịch, người kế tục là Pháp Loa Đồng Kiên Cương (1284-1330). Tổ thứ ba là Huyền Quang Lý Đạo Tái (1254-1334).
Trần
Nhân Tông là vị vua sáng lập ra dòng Việt Phật Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử. Ngài
là vị vua Phật đầu tiên ở thế gian với tôn hiệu “Đại Thánh Trần Triều Trúc Lâm
Đầu Đà Tịnh Tuệ Giác Hoàng Điều Ngự Tổ Phật”.
***
Nhà Trần tồn tại được 175 năm (1225-1400) qua
13 đời vua, 8 thế hệ.Nhà Trần có rất nhiều ông vua là nhà thơ lớn của nước Đại
Việt.Có thể nói, sau nhà Lý là nhà Trần đã làm rạng rỡ cho nền thi ca nước
ta.Ngày nay, khi nói đến thơ văn thì người ta thường nhắc đến Thơ Văn Lý Trần
là như vậy.Hịch tướng sĩ (Dụ chư tỳ tướng hịch văn) của Trần Hưng Đạo là bản
“thiên cổ hùng văn” có thể coi là giai đoạn mở đầu cho dòng văn học này.Tiết
chế quốc công Trần Quốc Tuấn-Trần Hưng Đạo là một danh nhân kiệt xuất của Việt
Nam,đồng thời là danh nhân cổ kim của nhân loại.Ngài đã được Hội đồng các nhà
bác học và quân sự thế giới do Hoàng gia Anh chủ trì đã công nhận là 1 trong 10
đại nguyên soái - tướng tài của nhân loại.Đây là một vương triều lừng lẫy chiến
công: ba lần chiến thắng Nguyên – Mông. Sau khi quét sạch lũ giặc ra khỏi bờ
cõi, ngày 18 tháng 4 năm 1288, hai vị vua anh minh: Thái thượng hoàngTrần Thánh
Tông và vua Trần Nhân Tông đã đưa số tù binh, trong đó có những tên trùm sỏ Ô
Mã Nhi, Tích Lệ Cơ…về Phủ Long Hưng ở Thái Bình làm lễ “hiến phù”, mừng dâng chiến
thắng lên vua Trần Thái Tông.Tại buổi lễ long trọng này, vua Trần Nhân Tông đã
đọc hai câu thơ hào sảng nói lên hào khí Đông A mà cho đến nay, chúng ta vẫn
luôn luôn cảm thấy hết sức tự hào:
Xã tắc lưỡng hồi lao
thạch mã
Sơn hà thiên cổ điện
kim âu
Dịch ra quốc âm:
Xã tắc hai phen chồn
ngựa đá
Non sông nghìn thuở
vững âu vàng.
Hai câu thơ đã nói lên ý chí gang thép của
quân dân Đại Việt kiên quyết giữ vững nền độc lập cho nước Việt thân yêu.
***
4.THĂM NON THIÊNG YÊN TỬ
.
Trời bắt đầu mưa.Trời nồm gió bấc mưa
phùn.Nhiệt độ trung bình 25,26 độ, không lạnh nhưng cảm thấy nhớp nháp khó chịu
vì độ ẩm cao.Cậu Thọ là người đã nhiều lần về Yên Tử cho nên làm người dẫn
đường tốt.Xe chúng tôi chạy ngược từ trong thành phố Uông Bí trở lại một quảng
trên Quốc lộ 18A, đến ngã ba chùa Bí Thượng, rẽ tay phải,đi qua chùa Suối Tắm,
chùa Cẩm Thực. Đến ngã ba đường ra Vàng Danh đã thấy phía tay phải trụ sở Ủy
ban xã Thượng Yên Công.Tuy là một cơ quan hành chính cấp xã nhưng trụ sở được
xây dựng khá khang trang.Đi một đoạn nữa thì gặp chùa Lân (Trúc Lâm Thiền Viện)
rồi đến Bến xe trung tâm, người ở đây thường gọi là bến xe Giải Oan.Phía tay
trái là trụ sở Ban Quản lý Yên Tử.
Khách đến đây có thể lên chùa Đồng bằng hai
cách.Cách thứ nhất khi chưa có cáp treo là đi bộ.Hiện nay vẫn giữ lối đi bộ này
nếu du khách muốn.Chặng đường này dài khoảng 6 cây số, len lỏi qua bạt ngàn cây
cối, dưới tán rừng trúc, rừng thông với hàng ngàn bậc đá.Điểm gặp đầu tiên là
chùa Giải Oan. Vì sao nơi đây lại là chùa Giải Oan và có cả suối Giải Oan.Bắc
qua suối là một chiếc cầu bằng đá xanh, dài khoảng 10 mét,cấu trúc bình dị
nhưng cũng toát lên vẻ đẹp cổ kính, vững chãi.Có một truyền thuyết: vua Trần
Nhân Tông có rất nhiều cung tần mỹ nữ.Họ đã khuyên vua không nên từ bỏ cõi trần
(để đi tu).Vua không nghe nên họ đến nơi này gieo mình xuống suối tự vẫn.Vua
thương cảm cho xây một ngôi chùa siêu độ để giải oan cho các cung tần.Chùa, suối
cho đến bến xe cũng mang tên Giải Oan là như vậy.Qua khỏi chùa Giải Oan, theo
đường tung gặp ngay Tháp Tổ.Và cứ thế ta bước vào khu vực chùa Hoa Yên.Nơi đây,
chung quanh chùa có 6 ngọn tháp, lớn nhất là tháp mộ vua Trần Nhân Tông.Hai bên
tháp mộ này là tháp mộ sư Pháp Loa và sư Huyền Quang.Chùa Hoa Yên còn có những
tên gọi khác là chùa Cả, chùa Phù Vân, chùa Vân Yên. Nhạc sĩ Phú Quang viết ca
khúc “Trên đỉnh Phù Vân” chính là nói về nơi đây.Chùa có hàng tùng cổ được cho
là vua Trần Nhân Tông trồng khi lên đây tu hành.Đi tiếp du khách được trông
thấy ngôi chùa có tên là chùa Một Mái.Tiếp đến là chùa Bảo Sái phía bên phải và
chùa Vân Tiêu phía bên trái. Đi tiếp nữa ta sẽ gặp tượng đá An Kỳ Sinh, am Ngọa
Vân, bàn Cờ Tiên.Tột cùng là Chùa Đồng.Chùa Đồng tọa lạc trên đỉnh Yên Tử, khởi
dựng vào thời Hậu Lê với tên gọi là Thiên Trúc Tự. Đầu năm 2007, chùa mới được
đúc hoàn toàn bằng đồng nguyên chất, cao 3 mét, rộng 16 mét, nặng 60 tấn.
Để rút ngắn lộ trình,Quảng Ninh đã đầu tư hai nhà
ga cáp treo.Ga thứ nhất từ chùa Trình lên gần thác Ngự Đội rồi theo các bậc đá
lên chùa Hoa Yên.Sau đó lại tiếp tục leo núi qua ga cáp treo thứ hai lên chùa
Vân Tiêu rồi đi bộ lên đỉnh Yên Tử (Chùa Đồng)
Con đường thứ hai là đi cáp treo.Chúng tôi vào
quày mua vé tham quan và vé đi cáp treo. Cô bán vé hỏi: Hai bác được bao nhiêu
tuổi? Tôi và nhà tôi xuất trình Thẻ hội viên Hội Người cao tuổi Việt Nam.Thẻ
ghi tôi 81 tuổi và nhà tôi 75 tuổi. Cô bán vé nói: Hai bác được miễn phí.Vé có
mệnh giá là 140 nghìn đồng.Từ quày vé vào sân ga cáp treo 1 có thể đi bộ và cũng
có thể đi bằng ôtô chạy điện. Mỗi xe chở được 10 người.Gíá vé là 10 nghìn
đồng.Tôi hỏi một người lái xe.Xe điện này giá bao nhiêu? Trả lời: -300 triệu
đồng. Trong bao lâu thì thu hồi được vốn?-Một mùa lễ hội Yên Tử.Lễ hội được mở
từ ngày 10 tháng Giêng (Âm lịch) và kéo dài đến hết tháng Ba.Tuy nhiên, trong
suốt cả năm,khách hành hương về Yên Tử không lúc nào ngớt.
Tôi đi lên nơi có đặt cái chuông đồng lớn.
Chuông lớn phải dùng dùi lớn buộc dây thúc vào thành chuông.Tôi gióng ba tiếng.Bù…rù
rù ù ù…ngân vang rất xa.Tất cả chúng tôi có 6 người vừa đủ cho một chuyến cáp
treo. Ca-bin cáp mỗi lần chở đúng 6 người.Ngồi trong ca-bin nhìn ra ngoài chỉ
thấy tuyền một màu xanh cây rừng.Một vùng Hòn Ngọc chìm trong mưa bay.Thoáng
chốc đã tới bến đỗ.Đoạn cáp treo này dài 1200 mét.Mọi người xuống đi bộ qua
chùa Hoa Yên. Chùa Hoa Yên nằm ở độ cao 543 mét so với mực nước biển.Lại len
lỏi theo những bậc đá đã được Ban Quản lý chỉnh trang cho dễ đi.
***
Lên đến đây, trong vời vợi núi non Yên Tử tôi
sực nhớ cuộc hội thảo “Hoàng Quang Thuận với non thiêng Yên Tử” do Tạp chí Nhà
văn – Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức vào ngày 8/8/2012.Một cuộc hội thảo gây
không ít dư luận xấu trên thi đàn.
Trong Lời đề dẫn, nhà thơ Hữu Việt đã có những
câu có cánh: Yên Từ là một địa chỉ tâm linh quá lớn, một vùng đất thiêng, mà từ lâu
đã trở thành miền hành hương của hàng triệu người Việt vào tất cả các mùa trong
năm, đặc biệt là vào mùa xuân.Mang trong lòng mình cả thực thuyết lẫn truyền
thuyết.Yên Tử quyến rũ không chỉ bởi mây biếc non bồng mà còn chinh phục khách
hành hương bằng hào khí của một vương triều quật cường và trí tuệ, nhân văn và
kiêu hãnh; nơi một vị vua anh minh đã khai mở thiền phái riêng của người Việt,
mang tên Rừng trúc (Trúc Lâm) được ví như cốt cách của người quân tử bao phủ
khắp núi non Yên Tử!
Cách
đây đúng 15 năm, có một người đầu tiên đến Yên Tử, đã bất ngờ được Yên Tử “khai
tâm”.(Nếu không được non
thiêng Yên Tử “khai tâm” thì làm sao một đêm làm được những hàng trăm bài thơ?!.NV).Đó là Hoàng Quang Thuận…Với những ngẫu nhiên lạ lùng mang hơi hướng
tâm linh giữa mênh mang Yên Tử,chỉ trong vòng 3 ngày đêm lưu lại ở vùng non
thiêng,anh đã viết một mạch 63 bài thơ (?) in thành tập “Thi vân Yên Tử”.Sau đó
3 năm , Hoàng Quang Thuận công bố tiếp “Ngọa vân Yên Tử” với 80 bài…Đến năm 2010,hai tập
này được gộp chung thành Thi Vân Yên Tử có 163 bài tất cả. Theo DKA, cùng năm
ấy (2010) Hoàng Quang Thuận in tập thơ mới Hoa Lư thi tập, gồm 121 bài.Trong
đúng một đêm, như có ai đọc cho Hoàng Quang Thuận nghe và anh chỉ việc chép lại
lời thì thầm đó.???Có 72 phép thần thông như Tôn Ngộ Không cũng không thể nào
chép ra giấy từ 12 giờ khuya đến 4 giờ sáng được 121 bài thơ.Tính ra cứ 2 phút
thì chép được 1 bài.Một sự ngạo nghễ khinh mạn bạn đọc hết chỗ nói!!!
.Trong 21 bản tham luận, có những lời lẽ vượt
quá lời bình thơ. Đây là lời bình của DKA: “Những câu thơ hay đến lạnh người,
trong tôi bỗng ngân lên:…Sớm cưỡi mây chơi cùng non biếc/Đêm về bến nghỉ lót
trăng nằm/Tiếng sáo thiền ca vui bất tận/Ngập tràn Yên Tử trăng trong trăng…”
Giáo sư Hoàng Quang Thuận được sự cổ vũ của bạn bè đã gửi 2 tập thơ này tự ứng
cử tham dự xét giải Nobel văn học năm 2012. Hội đồng Hoàng gia Thụy Điển Nobel xét
thế nào mà giải lại thuộc về nhà văn Mạc Ngôn?
Mà thôi! Xin miễn bàn về nhà thơ HQT để khỏi
mất hứng viết cái Bắc Hà ký sự này.
***
Sang ga cáp treo thứ hai.Cáp treo này dài 860
mét.Trời bắt đầu mưa nặng hạt.Đường trơn, dễ trượt chân.Tôi nhặt chiếc gậy trúc
bên đường.Tới ga thì phải nộp gậy lại.Lên tới bến đỗ lại phải đi bộ một quãng
nữa mới lên được Tượng đá An Kỳ Sinh.Do thấm mệt nên tôi ngồi lại quán ăn và
mua một lon bia Hà Nội (giá 30 nghìn đồng/lon) và một thỏi xúc xích 20 nghìn
đồng để lấy lại sức.Nhà tôi và cậu Thọ, Ngọc và Toàn cùng cháu Hà tiếp tục đi
lên chùa Đồng.
Thế rồi, có một cặp tình nhân còn rất trẻ dìu
tôi qua những bậc đá lên tiếp.Tại nơi này tôi nhờ cháu trai chụp cho bức ảnh.Vì
trời mưa và mây mù dày đặc nên không thấy rõ tượng.Bức tượng đồng Phật hoàng
Trần Nhân Tông được khởi công đúc và khánh thành từ năm 2010.Tượng được đặt
trên bệ làm bằng bê-tông cốt thép, ốp đá điêu khắc.Thân tượng đồng cao 9,9
mét.Đài sen cao hơn 2 mét, được dựng trên khu đất rộng 2200 mét vuông gồm các
công trình sân hành lễ, sân tập kết, không gian tượng An Kỳ Sinh…
Còn dăm chục bậc đá nữa thì tới chùa Đồng. Chùa
Đồng tọa lạc trên đỉnh Yên Tử ở độ cao 1068 mét, khởi dựng vào thời Hậu Lê với
tên gọi là Thiên Trúc Tự.Đỉnh Yên Tử là ngọn núi thuộc dãy cánh cung Đông
Triều.Trên núi thường có mây bao phủ cho nên còn được gọi là Bạch Vân Sơn.Còn ở
phía tây dãy núi này lại nằm ở tỉnh Bắc Giang.Khu Bảo tồn thiên nhiên Tây Yên
Tử nằm trên địa bàn các huyện Sơn Động, Lục Nam (Bắc Giang).Nơi này cũng có
nhiều thắng cảnh có thể khai thác du lịch tốt.
Đứng ở độ cao hơn nghìn mét này ta có thể chiêm
ngưỡng một bức tranh sơn thủy bao quát cả một vùng đông bắc rộng lớn của Tổ
quốc thân yêu.Phóng tầm mắt về phía mặt trời mọc có thể nhìn thấy những hòn đảo
nhô lên trên vịnh Hạ Long. Đầu năm 2007,
chùa Đồng mới được đúc hoàn toàn bằng đồng nguyên chất, cao 3 mét, rộng 16 mét,
nặng 60 tấn.
Yên Tử
trở thành Trung tâm Phật giáo Việt Nam, có tên gọi là Dòng Thiền Trúc
Lâm Yên Tử.Nơi đây vua Trần Nhân Tông đã nghiên cứu kết hợp giáo lý nhà Phật,
gắn kết với triết lý nhân sinh dân tộc để hình thành giáo phái đặc trưng hoàn toàn Việt Nam. Với tư
tưởng “nhập thế”, “tu tại tâm” mà ở đó, không tách biệt đạo và đời.Đó là sự hòa
hợp tuyệt vời giữa tinh thần dân tộc với tôn giáo, giữa tư tưởng và đạo
đức.Thiền phái Trúc Lâm không chỉ thu hút người Việt mà còn được nhiều người
nước ngoài quan tâm theo học và tu hành.
***
5. XUỐNG NÚI.
Trời đã về chiều.Mưa nặng hạt hơn.Không dù,
không mũ che mưa, tôi đội cái mùi-xoa lên đầu cho đỡ ướt tóc.Cả nhà chúng tôi
đi vế phía có những bậc đá xây.Còn tôi theo lối cũ có những phiến đá tự nhiên
to nhỏ khác nhau, xuống núi.Đường gập ghềnh rất khó đi.Tôi được hai cháu thanh
niên cầm tay dắt đi.Vui chuyện, tôi hỏi các cháu ở đâu mà hành hương về đây?
Cháu gái nhanh nhảu trả lời: -Con ở Bắc Ninh. -Thế cháu có biết nghệ sĩ Thúy Cải
không? Cháu trai nói: -Nghệ sĩ Thúy Cải là bà của
chúng cháu đó!
Bất giác trong tôi nhớ về Kinh Bắc một vài kỷ
niệm và kể cho hai cháu này nghe.Số là, sau khi tốt nghiệp Trung cấp Hóa, tôi
được bố trí về nhà máy xay Đáp Cầu để thực tập.Mấy tháng ở đây, cứ chiều chiều
- những thực tập sinh chúng tôi – tản bộ dọc bờ sông Như Nguyệt,thường gọi là
sông Cầu, thăm thú những làng quê yên bình.Có đôi khi leo lên quả đồi Thị Cầu,
nơi có ngôi nhà thờ Thiên Chúa bị bom Pháp tàn phá.Và phía trong thung xa là
ngôi trường cấp 3 mang tên Hàn Thuyên.Tôi và Vũ Sơn quá bước vào nơi trường
này.Chúng tôi quen biết nhiều học sinh lớp 10 (năm học cuối cấp 3), trong đó có
nữ sinh tên thường gọi là Tiểu Đính. Tiểu Đính là một cô gái nông thôn mang đậm
nét vùng Kinh Bắc, người dong dỏng cao, gương mặt thanh tú, đôi mắt lá răm đen
lay láy, sống mũi dọc dừa và đôi má luôn ửng hồng như thoa son.Vũ Sơn đặc biệt
có thiện cảm với Tiểu Đính và họ cũng đã đôi lần đèo nhau bằng xe đạp lên tận
Sen Hồ hoặc ra Phả Lại trong những ngày chủ nhật.Không hiểu tại sao, sau đó vài
tháng thì Vũ Sơn tự sát bằng một viên đạn các-bin?
Đến ga cuối thì tôi mới gặp lại chú Thọ.Gọi
điện cho nhà tôi, cho Thúy Ngọc và Phạm Toàn rồi gọi cho cháu Thúy Hà nhưng
không thấy trả lời.Trời nhá nhem tối, tôi và Thọ bàn nhau xuống trước.Đến chợ trước
bến xe Giải Oan chúng tôi cảm thấy “kiến bò bụng” nên vào quán xơi một lúc 2
đĩa bánh cuốn.Một lúc sau thấy cháu Thúy Hà hớt hải chạy vào quán.Cháu kể lại
đoạn đường từ chùa Hoa Yên xuống, cháu không đi cáp treo mà chạy bộ theo con
đường cũ, khoảng 6 cây số.Cháu nói rằng rất sợ và rất mệt nhưng vì sợ tối nên
phải liều đi.Nửa tiếng sau thì nhà tôi và Thúy Ngọc cùng Phạm Toàn xuống.Cả nhà
gặp lại nhau vui mừng khôn xiết.Đến lúc này tôi mới thở phào, hết lo.Tôi nghĩ,
nếu tôi 81 tuổi và nhà tôi 75 tuổi,tuổi cao sức yếu, nếu xẩy ra sự cố về sức
khỏe thì biết tính làm sao? Trong hàng vạn khách hành hương về non thiêng Yên
Tử chỉ có hai cụ già này trên tuổi thất thập!Nhà tôi lại đang còn mang trong
mình bệnh tim, nếu chẳng may đột quỵ vào lưng chừng núi thì sẽ giải quyết như
thế nào đây?! Trên đường lên xuống Yên Tử có nhiều người bảo chúng tôi là liều
mạng.Già mà không liệu sức mình! May mà an toàn.Tôi thầm nghĩ: Chắc Phật hoàng
Trần Nhân Tông phù hộ cho chúng tôi nên mới được bình an vô sự như vầy!
Trên đường trở về Hà Nội,chúng tôi ghé lại dùng
bữa tối tại một nhà hàng ở thị trấn Quế Võ.Nhà hàng này có món “Thịt trâu đặc
sản”.Và có loại rượu “ba kích” ngon nổi tiếng.Tôi nhớ lại lúc chiều khi đi
ngang qua các quày hàng ở Ban Quản lý Yên Tử thấy họ bày bán rất nhiều loại cây
thuốc nam, thuốc bắc, trong đó rễ cây ba kích là nhiều nhất.Tôi lại nhớ cái Tùy
bút Tình Rừng của Nguyễn Tuân.Ông đả phá những tên “đốt rừng” Đốt rừng, chúng
đốt cả những cây thuốc quý của núi rừng mà người dân đất Việt rất cần để trị
bệnh?!
Tới khuya mới về tới thủ đô. Tôi trằn trọc mãi
và vùng dậy lúc gần 2 giờ sáng.Tôi ghi lại cảm xúc của mình qua bài thơ Đường
luật như sau”:
MINH
QUÂN – THÁNH CHÚA
Tìm về Yên Tử chốn quan san
Lập phái Trúc Lâm giữa đại ngàn
Trước diệt Nguyên Mông yên xã tắc
Sau xây Đại Việt vững âu vàng
Cửu trùng phổ độ rời ngôi báu
Vạn tuế chuyên tâm hướng Niết bàn
Điều ngự giác hoàng ngời chánh pháp
“Cư
trần lạc đạo” sáng trời nam
· *Cư Trân Lạc Đạo Phú của vua Trần Nhân Tông.Đây là một sáng tác bằng chữ Nôm đấu tiên trong văn chương Việt., là cơ sở lý luận hình thành chủ thuyết "Cư Trần Lạc Đạo" cuả Thiền Phái Trúc Lâm. Toàn bài có 10 hội, mỗi hội gieo một vần. Thứ tự từ vấn bằng ở hội đầu, vần trắc ở hội thứ hai và kết thúc bàng một bài Kệ thất ngôn tứ tuyệt.
Biên Hòa, ngày
16/4/2015
Xuân
Bảo
