169. Tết Đoan Ngọ, nhớ Khuất Nguyên

Tết Đoan Ngọ, nhớ Khuất Nguyên

 Thói đời, “hồng nhan  bạc mệnh, anh hùng đa truân”. Khuất Nguyên, trước hết là một nhà thơ có tài, được liệt vào hạng thi bá. Trên hoạn lộ,Khuất Nguyên cũng ở vào hàng “tam lư đại phu”. Nhưng cuối cùng phải tự trầm mình trên dòng sông Mịch La. Không những nhân dân Trung Hoa thướng tiếc mà nhân loại cũng vô cùng ngưỡng mộ và tiếc thương!. Nhân Tết Đoan ngọ Bính Thân , tôi đăng bài này để tưởng nhớ Khuất Nguyên.

                                                                                                         

“ Cử thế giai trọc ngã độc thanh

Chúng nhân giai túy ngã độc tỉnh”…

Nghĩa:

 “Mọi người đều say mình ta tỉnh

  Khắp đời đều đục mình ta trong”…

Đó là hai câu trích trong bài thơ Ngư phủ nổi tiếng của Khuất Nguyên. Khuất Nguyên sống vào nửa sau thời Chiến quốc (310-278TCN). Ông tên Bình, biệt hiệu Linh Quân. Tổ quốc ông là nước Sở vốn rất hùng mạnh nhưng đang bước vào thời kỳ suy thoái. Ông đã được Sở Hoài Vương tin dùng và phong chức Tam lư đại phu, sau phong chức Tả đồ ( chức quan gần gũi vua). Các chủ trương cải cách của ông dù rất tiến bộ nhưng mâu thuẫn với quyền lợi của các đại thần trong triều như bọn Thượng quan đại phu Cầm Thương, Lệnh doãn Tử ban, Tư mã Tử tiêu và Nam hậu của Hoài Vương Trịnh Tụ …lập mưu gièm pha Khuất Nguyên rất hiểm độc. Hoài Vương ngu muội và bất lực dần dần xa lánh ông, thậm chí bắt ông đi đày. Trải hơn hai mươi năm phiêu bạt, Khuất Nguyên một mực trung thành với lý tưởng của mình, không hề khoan nhượng, thỏa hiệp với tập đoàn thống trị hủ bại và cũng không bao giờ xa rời Tổ quốc thân yêu của ông. Ngược lại ông luôn luôn quan tâm đến cuộc sống và nổi khổ nhục và nguyện vọng của nhân dân.

Cuối cùng, ông lấy cái chết để giữ trọn tấm lòng. Ông tự trẫm mình ở sông Mịch La thuộc sông Tương vào ngày mùng 5 tháng 5 (âm lịch). Và từ đó đến nay, trải qua mấy nghìn năm rồi Ngày mùng 5 tháng 5 trở thành Ngày Giỗ tiết của nhiều dân tộc chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Hoa làm Ngày Tết Đoan Ngọ Còn gọi là Tết Đoan Dương.

Bài Ngư phủ ông sáng tác trước khi trẫm mình ít ngày

Ông là nhà thơ đầu tiên của Trung quốc, để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị, trong đó có bài Ly Tao nổi tiếng

Đại thi hào Nguyễn Du của chúng ta hai lần đi sứ Trung quoc đều đến sông Mịch La viếng Khuất Nguyên và Nguyễn Du cũng đã làm đến 5 bài thơ ca tụng và vịnh Khuất Nguyên.

Sau đây chúng tôi xin giới thiệu bản dịch Bài thơ Ngư Phủ của nhà thơ Đào Duy Anh

NGƯ PHỦ

Khuất Nguyên bị đuổi

Dạo trên bờ đầm

Vừa đi vừa ngâm

Vẻ mặt tiều tụy

Dáng người gầy còm

Ông chài trông thấy liền ướm hỏi:

Tam Lư đại phu đấy phải không ?

Vì sao mà đến nông nổi ấy ?

Khuất Nguyên bèn đáp lại ung dung :

Mọi người đều say mình ta tỉnh

Khắp đời đều đục mình ta trong

Vì thế mà bị đuổi

Ông chài nói:

Thánh nhân không câu nệ

Theo đời mà biến thông

Mọi người đều say

Sao không uống tràn cho ngây ngất

Khắp đời đều đục

Sao không theo dòng mà sục ngầu lên

Lại cứ nghĩ sâu làm cao để đến nỗi bị đuổi nào!

Khuất Nguyên nói:

Ta nghe

Người mới gội thì phải phủi khăn

Người mới tắm thì rũ áo

Ai lại đem tấm thân trong vắt

Mà nhuốm lấy nhơ nhớp của vật

Thà nhảy xuống dòng sông Tương

Chôn trong bụng thuồng luồng

Sao lại đem cái tiết sáng ngời

Mà vùi vào bụi bặm của đời?

 Ông chài tủm tỉm cười

Chèo thuyền mà đi

Hát vang sông:

Thì ta giặt khăn đầu

Nước Thương Lang đục a ?

 Thì ta rửa chân vào

Chèo thuyền đi thẳng

 Không nói thêm gì.

           (Theo Sở từ Khuất Nguyên- NXB Văn học- Hà Nội 1974)

(Bên bờ Phước Long Giang, một chiều mưa Tháng Tư năm Bính Thân)

Nhà thơ Xuân Bảo